Tìm về Đền Mẫu Âu Cơ

Đền mẫu Âu Cơ là nơi thờ Mẹ Âu Cơ được xây dựng từ thời Hậu Lê, nằm trên địa phận xã Hiền Lương, huyện Hạ Hoà, tỉnh Phú Thọ ngày nay. 

Khuôn viên Đền Mẫu Âu Cơ. Ảnh: Q.H

Đền mẫu Âu Cơ nằm trong quần thể có nhiều di tích lịch sử và công trình văn hóa. Cách đền 500 mét về phía Đông có đình thờ Đức Ông Đột Ngột Cao Sơn - Thánh Vương Nam Việt và hai tướng quân nổi tiếng của vua Hùng là Hùng Trấn Quý Minh và Hùng Trấn Bảo Quốc.

Về phía Tây là chùa Linh Phúc có quả chuông đồng đề bốn chữ lớn "Linh Phúc tự chung" và 20 pho tượng cổ. Vùng đất Hiền Lương còn có nhiều di tích khảo cổ thuộc nền văn hóa Sơn Vi như: Động Lâm, Ấm Thượng, Lang Sơn… Đặc biệt, Hiền Lương-Hạ Hòa là chiến khu văn hóa trong kháng chiến chống Pháp với di tích đền Cả, nơi ra đời Hội Nhà văn Việt Nam và trụ sở của nhiều cơ quan văn hóa nghệ thuật thời đó. Chiến khu Ngòi Vần-Hiền Lương vừa là một di tích cách mạng, vừa là một khu du lịch sinh thái rất lý tưởng.

Tương truyền trong số 50 người con theo mẹ Âu Cơ lên núi, người con cả dừng ở đất Phong Châu dựng kinh đô Văn Lang cai quản đất nước truyền ngôi được 18 đời, gọi là các vua Hùng. 49 người con theo mẹ tiếp tục ngược thượng nguồn sông Thao, đến vùng Hiền Lương thấy sơn thủy hữu tình, đất đai tươi tốt bèn hạ trại khai hoang lập ấp, dạy cho dân làng nghề trồng lúa, nuôi tằm…

Làng xóm từ đó ngày một trù phú, cư dân ngày càng đông đúc. Thấy muôn dân đã thạo nghề cày cấy, một ngày kia mẹ Âu Cơ cùng các tiên nữ bay về trời, vương lại một tấm lụa đào bên gốc đa giữa cánh đồng. Dân làng lập đền thờ tại đó để thờ mẹ, hàng năm mở hội đền vào mùng 7 tháng Giêng là ngày "Tiên giáng"…

Trải bao biến thiên của lịch sử, ngôi đền đã được trùng tu tôn tạo nhiều lần. Lần trùng tu gần đây nhất vào năm 1991. Đền có năm gian hình chữ nhất, cột gỗ lom, mái lợp ngói vẩy.

Cây đa cổ thụ nằm trong Khu di tích.

Cây đa cổ thụ sau đền cành lá xum xuê gần như bao phủ kín ngôi đền bé nhỏ. Pho tượng Quốc mẫu Âu Cơ cao 0,93m đặt trên ngai vị, hai tay đặt trên đầu gối, chân đi hài cong, đầu đội mũ lấp lánh kim cương, dáng hình hiền hậu và thanh tú. Toàn bộ tượng và ngai được đặt trong một khám cao 1,82m, xung quanh trạm trổ tùng, cúc, mai và rồng chầu mặt nguyệt. Các thành phần khác bằng gỗ trong đền đều được chạm trổ cầu kỳ và sơn son thếp vàng…

Lễ chính đền Mẫu Âu Cơ vào ngày 7-1 âm lịch, kéo dài trong ba ngày, sau khi tế nữ xong mới đến lễ Mẫu dâng hương sớ. Trong dịp này trước sân đền và tại đình làng có nhiều trò chơi dân gian địa phương như: cướp cờ, đánh phết, hát ghẹo, hát xoan… Đặc biệt có tục làm bánh vôi từ bột gạo nếp và nước mía là đặc sản ngon nổi tiếng của vùng Hạ Hòa. Nhân dân địa phương ai cũng thuộc câu ca truyền tụng nhiều đời:

"Mùng bảy đang tiết tháng Giêng

Dân hiền tế lễ trống chiêng vang trời

Anh em Bách Việt ta ơi!

Ngày xuân thong thả tới nơi xem tường

Đây ngày hội tế Mẫu vương

Người sinh ra Tổ Hùng Vương nước nhà… "

Một số hình ảnh ghi lại tại khu di tích:

 Cổng chính dẫn vào Đền Mẫu Âu Cơ.

 Phía trước là cánh đồng, núi non bao quanh.

 Khách thập phương đến thăm quan, thắp hương tại đền.

 Giếng Phượng nằm trong khuôn viên Đền Mẫu Âu Cơ. 

Quang Hùng